Giống cây trồng được sử dụng trong các vụ mùa tiếp theo, muốn có giống tốt thì vấn đề bảo quản rất quan trọng. Giống cây trồng bao gồm hạt giống, cây giống, chồi giống và đoạn thân. Với mỗi loại giống như vậy khác nhau về tình trạng sống. Vì vậy cần phải biết tình trạng của giống để có phương pháp bảo quản cho phù hợp. Ngay trong số các loại hạt giống, có loại hạt chứa chất dự trữ là đường bột, có loại có chất dự trữ là dầu, chất béo. Có loại vỏ dày, có loại vỏ mỏng, cũng cần phải biết để có phương pháp bảo quản khác nhau.
Bảo quản hạt giống có dầu và chất béo
Hạt giống có dầu như lạc, đậu tương, hạt hướng dương, hạt cải… Do có chứa dầu, chất béo nên nếu nhiệt độ cao dễ bị ôxy hóa, hạt sẽ tiến hành hô hấp, vừa tiêu tốn năng lượng, vừa mất sức nảy mầm. Vì vậy, cách bảo quản hạt giống này cần cẩn thận hơn.
Việc phơi thật khô, đưa độ ẩm xuống thấp khoảng 10 – 11% hoặc thấp hơn càng tốt. Sau đó bảo quản kín, để nơi mát. Với loại hạt rau, hạt cải, đậu tương, nếu số lượng ít bảo quản rất dễ. Cho hạt giống vào bình, hũ. Ở đáy bình, hũ để một lớp tro, lót một lớp vải, cho hạt giống vào.
Trên mặt hũ đậy một lớp lá xoan phơi khô hay lá chuối khô rồi đậy kín lại. Lá xoan ta có mùi hăng, có chứa chất kháng sinh, sâu mọt không xâm nhập vào được. Ẩm độ thấp nên nấm bệnh không phát triển được.
Bảo quản hạt giống đường bột
Bao gồm lúa, ngô và một số loại rau, đậu… Nguyên tắc chính đối với các loại hạt giống kể trên là phơi thật khô, đưa độ ẩm đến mức thấp nhất. Bảo quản ở điều kiện thoáng khí. Nhiệt độ ở mức càng thấp càng tốt. Để các bao giống lên các kệ có độ cao cách mặt sàn kho khoảng 40 – 50 cm. Sàn kho có thể lát gạch hay xi măng để tránh bị ẩm.
Người ta có thể rắc lên sàn chất chống ẩm kết hợp khử trùng như mạt cưa, trấu, vôi bột nếu vùng kho ở gần với khu vực có nguy cơ bị ẩm. Bao lúa phải để cách xa tường kho để tránh nhiệt độ cao và tránh hơi ẩm xâm nhập vào giống. Kho phải có cửa sổ thông hơi, có quạt gió. Quanh tường kho làm lưới chắn chuột và dơi.
Định kỳ phun thuốc phòng trừ mối, mọt trong và ngoài kho. Cách bảo quản này phù hợp cho các kho lớn của các đầu mối dự trữ hạt giống. Còn đối với các hộ gia đình, số lượng dự trữ giống ít thì phương tiện bảo quản có thể là bồ, cót, bao tải hay chum, vại tuỳ khả năng của từng hộ. Nhưng phơi giống thật khô và bảo quản thông thoáng vẫn là nguyên lý cơ bản. Có nơi dụng cụ bảo quản là bồ đan bằng tre nứa có hình giống như cái chum lớn.
Bảo quản tại vườn ươm
Cây giống ở vườn ươm có lúc bán không hết, hoặc chuẩn bị đất trồng chưa kịp, cần duy trì để bán hoặc để trồng trong đợt tới. Cơ chế chủ yếu trong trường hợp bảo quản như vậy là làm cho cây chậm phát triển. Nếu vườn ươm có giàn che, có thể che bớt ánh sáng để hạn chế tốc độ phát triển của cây.
Ngưng bón phân, đặc biệt là phân đạm. Chỉ duy trì mức phân và nước ít hơn bình thường và đặc biệt giữ cho cây mát để giảm cường độ hô hấp. Đến vụ tới cây vẫn đủ tiêu chuẩn bứng đi trồng và cây gặp điều kiện thoáng khí, chăm sóc đầy đủ sẽ sinh trưởng phát triển rất nhanh.
Bảo quản giống từ nuôi cấy mô
Giống nuôi cấy mô muốn trồng ra sản xuất phải trải qua công đoạn trồng ở vườn ươm trên nền đất. Giai đoạn này rất quan trọng để cây làm quen được với môi trường mới. Thường vườn ươm giống cây nuôi cấy mô được thiết kế cẩn thận hơn các loại cây ươm bằng hạt giống hay cây chiết, ghép cành để việc khống chế cường độ ánh sáng thuận lợi hơn. Điều chỉnh chế độ tưới và cung cấp dinh dưỡng cũng dễ hơn. Tuy nhiên, ở điều kiện này nấm bệnh cũng dễ phát sinh. Do đó cần theo dõi hàng ngày để có biện pháp xử lý kịp thời, nếu không cây con có thể bị chết hàng loạt so với giống ươm từ hạt.
Bảo quản sắn, mía giống
Sau khi mua về vì chưa đến vụ hay chưa kịp làm đất để trồng thì cách bảo quản thông thường nhất là giâm tại vườn. Với sắn thường đào hố nông khoảng 40 – 50 cm, vùi tất cả các gốc sắn xuống, lấp một lớp đất dày khoảng 30 – 40 cm để giữ ẩm cho các thân cây sắn, ngắt hết các lá còn trên thân. Cắt lá cây như lá chuối, lá cây quanh vườn tủ lên cây sắn để che ánh sáng trực tiếp vào làm hư thân và mầm cây sắn. Cách bảo quản này có thể duy trì thân cây sắn từ 3 – 4 tháng.
Bảo quản hạt giống bằng kho lạnh
Khi hạt giống được bảo quản bằng kho lạnh ở mức 12 độ C thì sau 12 tháng tỷ lệ nảy mầm vẫn đạt 95%, lúc này màu sắc vỏ ít bị biến đổi. Trong trường hợp hạt giống bảo quản môi trường kín thì sau 6 tháng tỷ lệ nảy mầm đạt 89%, tiếp theo sau 8 tháng đạt 76%, tuy nhiên trong trường hợp để từ 9 – 12 tháng thì tỷ lệ nảy mầm giảm mạnh còn khoảng 50%. Điều này cho thấy vai trò của bảo quản lạnh với giống cây trồng là không thể phủ nhận.
