Thiếu kho lạnh, mất cơ hội làm chủ thị trường Hơn 10 năm qua, con cá tra đã có một bước tiến dài. Từ sản phẩm tiêu thụ nội địa tiến tới chế biến xuất khẩu và hiện nay đã có sản lượng cá tra nguyên liệu hơn 1 triệu tấn/năm, đã xuất qua được gần 110 quốc gia và vùng lãnh thổ, dự kiến trong năm 2008 kim ngạch xuất khẩu sẽ đạt hơn 1 tỉ USD. Điều này quả là một bước nhảy vọt thần kỳ.
Trong thời gian đó, từ người nuôi và doanh nghiệp đã có những cố gắng không ngừng để nâng cao sản phẩm đáp ứng nhu cầu thị trường. Các doanh nhân đã chiến đấu không mệt mỏi để phát triển doanh nghiệp, tuyển dụng và đào tạo công nhân, phát triển thị trường, xây dựng thương hiệu. Trong khoảng 100 nhà máy chế biến cá tra xuất khẩu trên địa bàn ĐBSCL hiện nay, đã có những thương hiệu lớn, những đại gia trong làng chế biến thuỷ sản.
Tuy nhiên, do phải lo nhiều mặt nên hầu hết các doanh nghiệp đều phát triển tới đâu, lo đến đó, chưa có doanh nghiệp nào đầu tư lớn xây dựng được những kho lạnh tồn trữ hàng tầm cỡ. Ngay cả Nhà máy Chế biến thuỷ sản Bình An – Cần Thơ, đơn vị có tốc độ phát triển nhanh, mỗi ngày công suất chế biến cá tra nguyên liệu 300 tấn, kho lạnh của nhà máy sản lượng chỉ đạt 2.500 tấn.
Theo ông Võ Thành Khôn, cán bộ quản lý sản xuất của công ty cho biết: Do nhu cầu phát triển của nhà máy, hiện nay công ty đang đầu tư xây dựng một kho lạnh mới, sản lượng 5.000 tấn, nâng tổng sản lượng kho lạnh tồn trữ của nhà máy lên 7.500 tấn.
Xem thêm : Kho lạnh bảo quản thực phẩm
Ông Ngô Phước Hậu, Chủ tịch HĐQT, Tổng Giám đốc Công ty CP xuất nhập khẩu thuỷ sản An Giang (Agifish) cho rằng: Nếu thuỷ sản ĐBSCL là một thế mạnh của ta thì hệ thống kho lạnh tồn trữ hàng hoá là điểm yếu của ta hiện nay. Tại ĐBSCL, chúng ta thiếu hệ thống kho lạnh ở những nơi thuận tiện cả đường giao thông thuỷ lẫn cả đường bộ. Các doanh nghiệp chế biến thuỷ sản trong vùng đều có kho lạnh, tuy nhiên kho lạnh với sản lượng nhỏ, chỉ khoảng 2.000-3.000 tấn, hiếm có những kho đạt tới 5.000 tấn.
Công ty con của Agifish hiện nay đang xây dựng ở Cảng Vàm Cống một kho lạnh 10.000 tấn, có thể nói đây là kho lạnh lớn có hạng ở ĐBSCL. Trong tương lai, vùng này cần hệ thống kho lạnh có công suất và sản lượng tồn trữ lớn từ 50.000 tấn đến 1000.000 tấn hoặc hơn thế nữa. Không chỉ tồn trữ sản phẩm cá tra mà còn tồn trữ tôm, thuỷ hải sản khác, các sản phẩm nhập khẩu khác. Vấn đề là Nhà nước đầu tư như thế nào, ai đầu tư, khai thác…
Cần một cơ chế chính sách cho doanh nghiệp đầu tư
Vấn đề đầu tư cần số vốn khá lớn, tuy nhiên về mặt lợi ích kinh tế thì rất thiết thực. Nói một cách ví von, nước sông Mê Kông luôn điều hoà vì thượng nguồn sông Mê Kông có Biển Hồ. Trong chế biến thuỷ sản cũng vậy, nếu có hệ thống kho lạnh công suất và sản lượng lớn, khai thác hết công suất, lợi ích kinh tế sẽ lớn vô cùng. Có thể giúp doanh nghiệp giữ thăng bằng cung cầu, tránh những rủi ro thiệt hại cho người nuôi cá như hiện nay. Các doanh nghiệp có hàng xuất khẩu có thể liên kết thuê kho tồn trữ.
Theo ước tính của các nhà chuyên môn, để có một kho lạnh đạt chuẩn, đạt -18 độ C, sản lượng khoảng 10.000 tấn, hiện nay cần đầu tư khoảng 1,5 đến 2 triệu USD. Tại ĐBSCL, hiện nay kho lạnh thuỷ sản trên 10.000 tấn là hiếm, nói gì đến những kho lạnh thuỷ sản 20.000-40.000 tấn. Theo ông Ngô Phước Hậu, tại Bình Dương và TP.Hồ Chí Minh, hiện nay có những kho lạnh đạt công suất và sản lượng đến 40.000 tấn.
Vấn đề kho lạnh tồn trữ và bảo quản thuỷ sản chế biến là vô cùng cần thiết, tuy nhiên ai đầu tư, đầu tư như thế nào, khai thác như thế nào, hiệu quả đó mới là vấn đề đáng nói, đáng bàn. Theo ông Dương Nghĩa Quốc, trong điều kiện hiện nay, con cá tra và thuỷ sản nói chung là những mặt hàng chiến lược của quốc gia, nên đầu tư cho sản xuất và bảo quản là việc phải làm. Theo ông, Nhà nước không nên bao cấp mà cho cơ chế và chính sách, tạo điều kiện cho các doanh nghiệp chế biến thuỷ sản đầu tư.
Cụ thể là Nhà nước có thể có chính sách ưu đãi đầu tư, miễn giảm tiền thuê đất từ 3-5 năm, xét thuế cho doanh nghiệp trong đầu tư xây dựng kho lạnh. Cho vay vốn ưu đãi từ Ngân hàng Phát triển Việt Nam để doanh nghiệp đầu tư khai thác. Tạo điều kiện và cơ chế để các doanh nghiệp trong vùng liên kết sản xuất, khai thác kho lạnh và bán sản phẩm ra với giá hợp lý.
Cũng theo ông Dương Nghĩa Quốc, quan trọng là có cơ chế chính sách để khuyến khích các doanh nghiệp chế biến thuỷ sản, những tập đoàn kinh tế mạnh đứng ra đầu tư khai thác. Kinh nghiệm thời gian qua, nhà nước không nên bao cấp, vừa đòi hỏi kinh phí đầu tư lớn, chưa chắc khai thác hiệu quả. Các chợ đầu mối thời gian qua đầu tư lớn, nhưng hiệu quả kinh tế thấp là một bài học thực tế.
Khi bơi ra biển lớn, các doanh nghiệp và người nuôi cá của ta gặp sóng to, gió lớn, may mà ta đã không chìm. Từ “cái khó ló cái khôn”, nhận ra vấn đề đã khó, làm gì để biến suy nghĩ thành hiện thực có lợi cho thuỷ sản Việt Nam và con cá tra ĐBSCL đó mới là vấn đề lớn đang ở phía trước chờ những nhà quản lý vĩ mô xử lý.
Xem thêm : Kho lạnh bảo quản thủy sản
